Οι κάτοικοι του χωριού στην πραγματικότητα έχτισαν ένα τείχος: ένα λασπωμένο οχυρό από λάσπη ύψους 4,5 μέτρων, που διασχίζει την άγονη γη για σχεδόν ένα μίλι, με ένα εξίσου μακρύ όρυγμα σκαμμένο από κάτω. Μπορεί να μη του μοιάζει, αλλά για τους 650 κατοίκους που εργάστηκαν γι' αυτό επί έξι μήνες το 2022, είναι ένα αρχιτεκτονικό θαύμα.

Το τείχος πέρασε την πρώτη δοκιμασία αντοχής του πέρυσι, όταν σταμάτησε την απορροή του βρόχινου νερού, και η τάφρος διοχέτευσε το νερό σε αποξηραμένα αγροκτήματα στην επιρρεπή σε ξηρασία περιοχή του Ρατζαστάν στη βορειοδυτική Ινδία, αναζωογονώντας τα για πρώτη φορά μετά από δύο και πλέον δεκαετίες!

Από τότε, οι κάτοικοι του Σουρατζπούρα είδαν τα αγροκτήματά τους να ξαναζωντανεύουν, τα πηγάδια τους να γεμίζουν ξανά και στα δέντρα τους να φωλιάζουν και πάλι μεταναστευτικά πουλιά. Οι χωρικοί που είχαν φύγει στις πόλεις για να βρουν δουλειά επέστρεψαν επίσης στα αγροκτήματά τους.

«Στο χωριό μας έβρεχε καλά μέχρι πριν από περίπου 20 χρόνια» λέει στον Guardian ο Hemraj Sharma, ενώ στέκεται στη μέση μιας πλούσιας καλλιέργειας σιταριού που υδροδοτείται από ένα κοντινό πηγάδι, με αρκετά καθαρό νερό σε σημείο που μπορείς κανείς και να πιει αν θέλει. «Στη συνέχεια όμως ακολούθησαν μεγάλες ξηρασίες και τα πηγάδια μας στέγνωσαν. Οι καλλιέργειες σταμάτησαν να αποδίδουν και για πολλά χρόνια είχαμε μόλις έναν κύκλο συγκομιδής».

«Η ξηρασία επανέρχεται κάθε τρία χρόνια. Είχαμε και πέρυσι, αλλά αυτή τη φορά είχαμε νερό. Το τείχος λειτούργησε», λέει ο Sharma, ο οποίος εργαζόταν σε υφαντουργείο στη γειτονική πόλη Μπιλβάρα μέχρι πριν από λίγα χρόνια. Η λειψυδρία είχε οδηγήσει τον ίδιο και τα αδέλφια του στη μετανάστευση, με αποτέλεσμα να δουλεύουν 12ώρες βάρδιες για 5.000 ρουπίες (58 ευρώ) τον μήνα.

Λόγω των νέων κλιματικών συνθηκών ο Sharma φοβόταν ότι τα χωράφια του θα καταστρέφονταν. Μέχρι που το χωριό ενώθηκε για να αποτρέψει την κρίση. "Από τα 100 πάνω από 40 πηγάδια του χωριού έχουν τώρα νερό", λέει.

Το Ρατζαστάν, είναι μία από τις μεγαλύτερες Πολιτείες της Ινδίας και μία από τις πιο ευάλωτες στην ξηρασία. Το 98% των 250 χωριών του βρίσκονται σε τομείς που έχουν χαρακτηριστεί σκοτεινές ζώνες, περιοχές δηλαδή με επικίνδυνα χαμηλά επίπεδα υπόγειων υδάτων κι όπου σχεδόν το 7% της γης είναι ακαλλιέργητο, σύμφωνα με τον Shantanu Sinha Roy, επικεφαλής του Ρατζαστάν του Ιδρύματος για την Οικολογική Ασφάλεια (FES), οργάνωσης για τη διατήρηση της γης.

Περισσότεροι από τους μισούς μεγάλους υδροφόρους ορίζοντες στον κόσμο εξαντλούνται ταχύτερα από ό,τι μπορούν να αναπληρωθούν με φυσικό τρόπο, προειδοποίησαν πέρυσι τα Ηνωμένα Έθνη, και η Ινδία συγκαταλέγεται μεταξύ των χωρών που κινδυνεύουν περισσότερο από την κατακόρυφη πτώση των υπόγειων υδάτων σε επίπεδα στα οποία δεν μπορούν να έχουν πρόσβαση τα υπάρχοντα πηγάδια.

Στη Σουρατζπούρα ενώ η βροχή είναι σπάνια κατά τους μήνες σποράς από τον Ιούλιο έως τον Οκτώβριο, οι μη εποχικές βροχοπτώσεις τον χειμώνα προκαλούν ζημιές στις στάσιμες καλλιέργειες. Ακόμα χειρότερα, η κακή ποιότητα του εδάφους του χωριού εμποδίζει τη διείσδυση του νερού.

Για τους υποστηρικτές της προστασίας του κλίματος, το τείχος της Σουρατζπούρα είναι ένα παράδειγμα που αξίζει να μελετηθεί για την κλιματική του ανθεκτικότητα. Χτίστηκε στο πλαίσιο του Εθνικού Προγράμματος Εγγυήσεων για την Απασχόληση στην Ύπαιθρο Μαχάτμα Γκάντι (MGNREGA), μιας κυβερνητικής πολιτικής κοινωνικής πρόνοιας και ενός από τα μεγαλύτερα προγράμματα απασχόλησης στον κόσμο. Το πρόγραμμα εγγυάται 100 ημέρες χειρωνακτικής εργασίας το χρόνο σε αγροτικά νοικοκυριά που το ζητούν και έχει αποδειχτεί ότι μετρίασε σε ορισμένες από τις φτωχότερες κοινότητες της χώρας το καταστροφικό αποτύπωμα των ξηρασιών και των πλημμυρών τα τελευταία χρόνια, καθώς και κατά τη διάρκεια της πανδημίας του Covid-19. Αλλά τώρα, οι ακτιβιστές του κλίματος αναφέρουν όλο και περισσότερο τον ρόλο του στην εξασφάλιση επαρκών ποσοτήτων νερού στα χωριά, εν μέσω της αυξανόμενης κλιματικής αβεβαιότητας.

«Το σύστημα δεν θα πρέπει πλέον να θεωρείται ως μέσο αποκλειστικά για τη δημιουργία θέσεων εργασίας», λέει ο Shantanu Sinha Roy. «Είναι ένα εργαλείο δράσης για το κλίμα. Είναι ο μόνος τρόπος για να προστατεύσουμε το μέλλον μας».

Η Σουρατζπούρα δεν είναι η μόνη περιοχή που αντιμετωπίζει τη λειψυδρία χάρη στη βοήθεια του προγράμματος MGNREGA. Στο χωριό Μπαλντάρκα, περίπου 10 χιλιόμετρα μακριά από τη Σουρατζπούρα, οι χωρικοί έσκαψαν περιγράμματα και τάφρους σε 8 στρέμματα άγονης γης πριν από περίπου τρία χρόνια, μετατρέποντάς την σε γόνιμο βοσκότοπο για τα ζώα τους - με την κατάστασή της να διατηρείται ακόμη και όταν οι λίμνες στέρεψαν μετά την απουσία βροχοπτώσεων πέρυσι.

Στο χωριό Μακάρια, όπου ζουν περίπου 500 άνθρωποι και απέχει περίπου 120 χιλιόμετρα από τη Σουρατζπούρα, οι χωρικοί δημιούργησαν ένα άλλο βοσκοτόπι που εκτείνεται σε 50 στρέμματα. Έσκαψαν τάφρους και φράγματα ελέγχου στην ερημοποιημένη περιοχή για να σταματήσουν την απορροή των νερών της βροχής και φύτεψαν φαρμακευτικά βότανα και τοπικά είδη δέντρων. Η αναζωογονημένη γη ενέπνευσε ένα γειτονικό χωριό να αξιοποιήσει τη δική του ερημιά με παρόμοιο τρόπο.

Ο επικεφαλής του συμβουλίου του χωριού Σουρατζπούρα, Ramlal Jat, ένας εκπαιδευμένος δικηγόρος που ηγήθηκε του έργου του τείχους, λέει ότι σχεδόν το 60% των ανθρώπων που μετανάστευσαν από το χωριό έχουν επιστρέψει. «Οι άνθρωποι επενδύουν σε ζώα, αφού το νερό και η τροφή είναι πλέον διαθέσιμα. Θέλουμε να αναβιώσουμε τα μέσα διαβίωσης στο χωριό μας που συνδέονται με τη γεωργία».

Τώρα αναζητά κεφάλαια για την ενίσχυση του τείχους.

Εν τω μεταξύ, αγρότες όπως ο Sharma έχουν βρει μια σπάνια ηρεμία στα χωράφια τους, έχοντας ανακτήσει ταυτόχρονα την αισιοδοξία τους. Ο Sharma μαζεύει ένα καρότο από το αγρόκτημα ενός φίλου του και καθώς το γεύεται μιλάει για τα 50 κιλά σιτάρι που μάζεψε στο δικό του, έκτασης, μόλις τριών στρεμμάτων. Ήταν η πρώτη φορά που απέδωσε τόσο μετά από δεκαετίες.

"Gajab hariyali hai (είναι καταπληκτικά πράσινο)", λέει.

*Με πληροφορίες από τον Guardian